De Hanepraaisluis is in 1535 gebouwd in opdracht van Keizer Karel V met als doel het overtollige water van de Gouwe te lozen op de Hollandsche IJssel en bevond zich achter het Kasteel van Gouda.
Behalve de functie van een uitwateringssluis deed het echter bij gelijk tij (eb) tevens dienst als alternatieve vaarroute voor de kleinere (turf) schepen. Het stond in die tijd dan ook bekend als de alternatieve sluis in de zogenaamde buitengracht (Fluwelensingel). De Donkere Sluis en Havensluis was namelijk een druk bevaren route. De schippers van de kleinere schepen konden Gouda zo sneller passeren en zaten de grotere schepen zo niet in de weg, opdat die op hun beurt weer sneller geschut konden worden. Het mes sneed dus aan twee kanten. Aanvankelijk werd de sluis ook wel Mallesluis genoemd. Volgens de Plattegrond van Hogenberg uit 1585 was hier ook een overscheepplaats, waar kleine schepen konden worden geschut onder vrijstelling van de Grafelijke Tol aan de Haven. Wat er precies onder schutten bedoeld werd viel niet te achterhalen, want uit de beschikbare informatie blijkt nergens dat er een schutkolk aanwezig was. Er wordt telkenmale gesproken van een spuisluis of uitwateringssluis. Wel bekend is dat de sluis ook toegang gaf tot de grachten van het slot.
De sluis werd in 1855 afgebroken en vervangen door het in 1856 gebouwde stoomgemaal. De insteek tot de bouw van dit gemaal voerde terug tot de westerstorm van november 1836 waarbij de Haarlemmermeer bij Amsterdam 4000 hectare land onder water zette. Datzelfde gebeurde in december van dat jaar bij een Noordwesterstorm, waarbij 7000 hectare land bij Leiden onder water kwam te staan. Om dergelijke rampen te voorkomen werden in 1840 plannen gesmeed om de Haarlemmermeer droog te leggen. Daartoe werden drie gemalen gebouwd. Om de druk op de boezemwateren van Rijnland weg te nemen werd in 1855 besloten om te Gouda een “watermachine” te bouwen. Dit gemaal werd al in 1858 overgedragen aan het Hoogheemraadschap van Rijnland. Het stoomgemaal met zijn 6 grote schepraderen heeft maar relatief kort dienst gedaan.
Deze foto uit ongeveer 1910 geeft zicht op het imposante stoomgemaal
In 1938 werd het buiten gebruik gesteld en in 1939 afgebroken. Het stoomgemaal was overbodig geworden na de gereedkoming van het Pijnacker Hordijk Gemaal in het Stroomkanaal nabij de Julianasluis. Op de oude fundamenten bevindt zich de huidige brug over de Fluwelensingel in de nabijheid van de muziektent en dat voor voetgangers toegang biedt naar het aldaar gelegen Houtmansplantsoen.
In 1940 werd in de Goejanverwelledijk/Nieuwe Veerstal een duikersluis gebouwd voor het in- en uitlaten van verversingswater in de singels.
De betekenis van Hanepraai komt van aanpraaien, hetgeen aanroepen van schepen betekend.
De naamgeving van de voormalige sluis vinden wij anno 2007 nog terug in de naamgeving van het pompgemaal, dat in 1988 aan het einde van de Fluwelensingel is gebouwd.
In de volksmond van Gouda wordt het gedeelte van de Nieuwe Veerstal tussen de Oosthaven en de Fluwelensingel wel de Hanepraai genoemd.
Historische foto: Fotocollectie Streekarchief Midden-Holland
Actuele foto 2010: Nico J. Boerboom